Samen met Hollandse Huisjes op een culinaire en architectonische ontdekkingstocht door Haarlem
De totale route is 6,5 km.
Wil je overal langslopen voor een paar mooie foto’s? Dan ben je een kleine 2 uur onderweg. Wil je alle attracties ook bezoeken? Een dag is al snel te kort. Boek je tevens de geheime tip: dan is je romantische weekend compleet!
ONTDEK HISTORISCH HAARLEM
Beleef alle Haarlemse hoogtepunten en geniet van de historische huisjes.
Ontdek het échte Haarlem.
Onze stadswandeling is helemaal gratis (en reclame vrij). Haarlem telt meer dan 1650 monumenten en is daarmee één van de grootste monumentensteden van ons land.
Beleef alle Haarlemse hoogtepunten. Geniet van de geschiedenis. En wandel langs de attracties met de hoogste waardering: het Frans Hals Museum, Corry ten Boomhuis en de Sint-Bavokerk. Bezoek 1 van de 8 GRATIS bezienswaardigheden of drink een Haarlems biertje. Eet een Hollandse haring met uitjes. Een originele oliebol met poedersuiker. Of diner in de lekkerste historische huizen. Ga met ons mee op reis en ontdek het échte Haarlem.
Onze ‘klassieke historische huisjes route’ start bij het monumentale Centraal Station Haarlem. Vanaf hier loop je recht op de ‘oude stad’ af.
HAARLEM CENTRAAL STATION
Adres: Stationsplein 11 L, 2011 LR Haarlem
Het station van Haarlem is het enige Nederlandse station dat is gebouwd in Jugendstil-stijl of Jugendstil. Het gebouw is versierd met tegels, glas-in-lood, houtsnijwerk en siersmeedijzer.
De oorspronkelijke wachtruimtes voor de eerste, tweede en derde klas staan nog steeds op het perron. Wie in Haarlem de trein mist kan rondslenteren om alle bijzondere aspecten van het gebouw te ontdekken.
WIST JE DAT…
Het originele seinhuis bevindt zich nog steeds midden op het platform. Vanaf daar kon de station meester alle inkomende en uitgaande treinen goed in de gaten houden.
TIP: Aan de noordkant van het station zit restaurant Vooges Centraal. Een nieuwe populaire hotspot waar je kan ontbijten, lunchen, borrelen en dineren. Iedere vrijdagmiddag is er vanaf 16:30 een DJ.
WANDELROUTE:
Vanaf het station, loop je richting het zuidwesten. Sla linksaf de Kruisweg in. Loop rechtdoor richting de Kruisbrug en steek die over. Je loopt nu de Oude Stad van Haarlem in.
Vervolg je weg naar Kruisstraat. Vervolg je weg naar de Barteljorisstraat. De winkel van de familie Boom zit aan je linkerhand op de hoek op nr. 19. De ingang naar het museum zit om de hoek in de Schoutensteeg.
Amsterdam heeft het Anne Frankhuis. Haarlem het Corrie ten Boomhuis. De winkel op de hoek van de Barteljorisstraat en de Schoutensteeg is de plek in Haarlem waar de herinnering aan onderduiken en verzet het best bewaard zijn gebleven.
In dit hoekpand woonde de diepgelovige weduwnaar Casper ten Boom. Samen met zijn dochters Corrie en Betsie bood hij Joodse onderduikers een verblijfplaats in zijn huis.
CORRIE TEN BOOMHUIS MUSEUM
Adres: Barteljorisstraat 19, 2011 RA Haarlem
Casper ten Boom was horlogemaker. Achter zijn winkel aan de Barteljorisstraat had hij zijn werkplaats. Aan de achterzijde van het pand en op de verdiepingen waren grotere en kleinere kamers die werden gebruikt om onderduikers in te huisvesten. Waarschijnlijk heeft de familie Boom méér dan 80 onderduikers een veilig heenkomen geboden.
Als straf eindigt de familie Boom in concentratiekamp Ravensbruck. Betsie en Casper overleven de oorlog niet. Corrie komt door een gelukkige administratiefout vrij. In 1962 wordt de nog immer diepgelovige Corrie bevorderd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
WIST JE DAT…
Corrie ten Boom haar bijzondere verhaal optekent in een boek, wat behalve een bestseller, ook wordt verfilmd. In 1975 gaat de film The Hiding Place in premiere met in de hoofdrollen Jeannette Clift en 5-voudig Tony Award winnares Julie Harris.
TIP: Het Corrie ten Boomhuis is een klein gratis museum; het is alleen mogelijk om een bezoek te brengen door je in te schrijven voor een rondleiding. De rondleidingen zijn in het Engels en Nederlands. Bijna elke week is er ook een tour in het Duits. Een vrijwillige bijdrage wordt gewaardeerd.
Zo boek je een tour: Iedere dag geeft een lijst aan de deur van het museum de starttijden voor die dag aan. Daar kun je op inschrijven. Ook is het mogelijk om vooraf online te reserveren.
WANDELROUTE:
Loop door de Schoutensteeg en sla rechtsaf de Smedestraat in. Op de hoek van de Smedestraat/Grote Markt, staat het oudste monument van Haarlem: de Hoofdwacht.
DE HOOFDWACHT
Adres: Grote Markt 17, 2011 RC Haarlem
De Hoofdwacht is één van de oudste monumenten van Haarlem.
In de eerste jaren werd de Hoofdwacht gebruikt door de Graven van Holland. Van 1250 tot 1350 was het gebouw het eerste Haarlemse stadhuis. Toen het stadsbestuur verhuisde naar het huidige stadhuis, werd de Hoofdwacht weer een woonhuis. De benedenverdieping is gebruikt als drukkerij, winkel en bierkelder.
In 1765 werd het gebouw het wachtgebouw van de schutterij. Vanuit deze centrale post op de Grote Markt werden de stadspoorten geopend en gesloten en werd de openbare orde gehandhaafd. Het pand werd al snel De Hoofdwacht genoemd en die naam is gebleven.
WIST JE DAT…
De muur aan de Smedestraat is het oudst bekende metselwerk van Haarlem. Dat maakt de Hoofdwacht het oudste stenen gebouw van Haarlem. De oudste delen van de Hoofdwacht stammen uit het midden van de 13e eeuw.
TIP: Sinds 1919 huurt de Historische Vereniging Haerlem het pand van de gemeente en gebruikt het als thuisbasis. Je kan de Hoofdwacht bezichtigen van april t/m september op vrijdag-, zaterdag- en zondagmiddag tussen 13:00 en 17:00. De toegang is gratis. De Hoofdwacht is ‘s winters gesloten voor publiek.
WANDELROUTE:
Recht tegenover de Hoofdwacht op Grote Markt 22, zit de toeristen ingang naar de Sint-Bavokerk. Al is het ook heel leuk om eerst een rondje om de kerk te doen. De Riviervismarkt, Klokhuisplein en Oude Groenmarkt zitten vol met leuke en lekkere horecatenten.
DE GROTE of SINT-BAVOKERK
Adres: Grote Markt 22
De Grote of Sint-Bavokerk, vernoemd naar Sint Bavo, is een middeleeuwse kruiskerk in gotische bouwstijl. Gebouwd tussen 1370 en 1520. Tot halverwege de 16e eeuw was de kerk de katholieke kathedraal van het bisdom Haarlem. Na de Hervorming werd de kerk protestants.
De huidige kerk heeft meerdere voorgangers gehad, zowel houten als stenen parochiekerken. In 1370 werd de laatste voorganger door een brand zwaar beschadigd. Het gotische koor is nieuwgebouwd in 1400 en staat er nu nog steeds. Deze kerk behoort tot de Top 100 der Nederlandse UNESCO-monumenten.
WIST JE DAT…
Toen Corrie ten Boom een kind was, was haar oom de conciërge van de St. Bavo. Corrie schreef in een van haar boeken dat zij en haar neef genoten van het spelen in de kerk als er geen diensten waren.
WIST JE DAT…
In de kerk liggen ongeveer 400 grafstenen. Recht onder het koor ligt het graf van de beroemde schilder Frans Hals.
TIP: Binnen kun je het beroemde orgel van de kerk bewonderen. Het is bespeeld door zowel door Händel als door Mozart.
TIP: De Sint Bavo is te bezichtigen van maandag t/m zaterdag. In de zomermaanden (juli en augustus) is de toegang op zondag van 12:00 – 16:00 uur gratis.
WANDELROUTE:
Wandelend langs de zuidkant van De Grote Markt, naast de Grote St. Bavo, passeer je een zeldzame architectonische cocktail: de Vleeshal, het Vishuisje en de Verweyhal. Drie markante gebouwen gebroederlijk naast elkaar en alledrie uit een andere eeuw!
DE VLEESHAL
Adres: Grote Markt 16, 2011 RD Haarlem
De Vleeshal wordt als één van de belangrijkste voorbeelden van Hollandse Renaissancekunst gerekend.
Op deze plek werd al vanaf 1386 vlees verkocht. Toen aan het eind van de zestiende eeuw het aantal inwoners een snelle groei doormaakte, besloot het stadsbestuur dat er een nieuwe, grotere Vleeshal moest komen.
Omdat ze graag wilde pronken met de rijkdom van de stad, koos het stadsbestuur voor het allerduurste voorstel dat de stadsarchitect ingediend. Zo verrees één van de rijkst versierde gebouwen van Haarlem.
Het gebouw heeft een zeer rijke trapgevel met overvloedige toepassing van zandstenen blokken. De trappen aan de voorzijde van de Vleeshal zijn met obelisken versierd en de top is bekroond met het stadswapen van Haarlem.
WIST JE DAT…
Aan weerszijde van de grote poort in midden zitten 2 kleine lagere kelderpoortjes en als stenen versiering zijn ossen- en schapenkoppen aangebracht.
TIP: Onder de Vleeshal bevindt zich in de zeventiende eeuwse gewelvenkelder het Archeologisch Museum Haarlem. Het museum vertelt met bodemvondsten over de geschiedenis van Haarlem. Erg geschikt voor kinderen en helemaal gratis! Open woensdag t/m zondag van 13:00-17:00.
WANDELROUTE:
Wandelend langs de zuidkant van De Grote Markt, passeer je een zeldzame architectonische cocktail: de Vleeshal, het Vishuisje en de Verweyhal. 3 markante gebouwen gebroederlijk naast elkaar en alledrie uit een andere eeuw!
HET VISHUISJE
Adres: Grote Markt 16, 2011 RD Haarlem
Ingeklemd tussen Vleeshal en Verweyhal staat het monumentale pand op Grote Markt nummer 16 klein, smal en mysterieus te wezen.
Het huisje, met haar schattige trapgeveltje, vertelt het relaas van zeven eeuwen Haarlem. Ooit woonde hier ene Harman Jansz, een glasverkoper. We weten dit omdat hij in 1608 tevergeefs een aanvraag deed om het erf achter zijn huis te bebouwen. Die aanvraag werd afgewezen omdat het de lichtinval in de nog te bouwen Vleeshal zou blokkeren.
Een eeuw later wordt in de kelder van de Vishal ook echt vis opgeslagen. Het pand heeft dan namen als ’Vischafslagershuis’ en ’Bestelhuis voor Zandvoort’. Het is de plek waar vissers en visverkoopsters uit Zandvoort uitrustten bij een kopje koffie, nadat ze hun waar hier naar de markt hadden gebracht.
WIST JE DAT…
Nog niet zo lang geleden is in de oude beerput (afvalput) van het Vishuisje door archeologen een prijzige schat gevonden: een gouden ketting, zilveren broche, diamantjes en 40 aan elkaar geklonterde munten.
Hoe dit in de beerput terecht is gekomen weet niemand. Al is er natuurlijk wel dat ene verhaal over een juwelenroof:
Het verhaal gaat dat de 35-jarige Aagje Breed in 1735 aangifte doet van aanranding en beroving. De dieven zouden twee militairen zijn die haar gouden ketting van de hals rukken en haar tas met zilveren beugel stelen. Maar de daders zijn nooit gepakt en de buit is nooit teruggevonden. Tenminste, tot nu…
bron: Haarlems Dagblad
TIP: Waar ooit tabak is verkocht en gerookt in stenen pijpen, en nog niet zo heel lang geleden souvenirs aan de man werden gebracht. Waar vis werd opgeslagen en visverkopers konden uitrusten. Is het Vishuisje nu de ingang naar de Hal, onderdeel van het Frans Hals Museum.
WANDELROUTE:
Wandelend langs de zuidkant van De Grote Markt, passeer je een zeldzame architectonische cocktail: de Vleeshal, het Vishuisje en de Verweyhal. 3 markante gebouwen gebroederlijk naast elkaar en alledrie uit een andere eeuw!
DE VERWEYHAL
Adres: Grote Markt 16, 2011 RD Haarlem
Het voormalig sociëteitsgebouw van ‘Trou moet Blijcken’ heet sinds een aantal jaren de Verweyhal. Na een prijsvraag in 1876 werd de opdracht voor de bouw toegekend aan de architect A.J. Van Beek. Op 7 december 1880 werd de sociëteit officieel geopend.
Na die laatste verbouwing in de jaren ’90, werd het pand vernoemd naar de Haarlemse schilder Kees Verwey (1900-1995).
Het pand is uitgevoerd in de neoclassicistische stijl. De buitenkant van het bombastische gebouw is nog helemaal gaaf en intact.
WIST JE DAT…
’Een weinig geslaagde blokkendoos’. Zo noemde rijksbouwmeester Gijsbert Friedhoff het gebouw in 1947. Hij wilde het pand laten afbreken en vervangen door traditionele gevels. Dat is gelukkig nooit doorgegaan en al snel werd de publieke opinie over het gebouw weer positief.
TIP: De Verweyhal is alweer geruime tijd het onderkomen van De Hal, onderdeel van het Frans Hals Museum Haarlem. In de Hal (voorheen De Hallen Haarlem) worden moderne en hedendaagse kunst tentoongesteld in wisselende presentaties. De nadruk ligt op hedendaagse foto- en videopresentaties, waarin mens en maatschappij centraal staan. De ingang zit in het Vishuisje.
WANDELROUTE:
Tegenover de architectonische cocktail en enkele deuren naast de Hoofdwacht, aan de noordkant van de Grote Markt, zit op nr. 11 de entree van de voormalige Brinkmannpassage, recent verbouwd tot filiaal van modebedrijf The Sting.
DE BRINKMANPASSAGE
Adres: Grote Markt 11-13, 2011 NZ HAARLEM
Familie Brinkmann is een waar begrip in Haarlem. Al sinds 1881 exploiteren zij het gelijknamige café-restaurant aan de Grote Markt 13. In de jaren daarna weten ze het hele huizenblok tussen de Barteljorisstraat, Schoutensteeg, Smedestraat en Grote Markt in handen te krijgen.
Precies een eeuw later wordt dat hele huizenblok achter de gevels van de Grote Markt omgebouwd tot een overdekte winkelpassage. De Brinkmannpassage huisde in de jaren ’80 en ’90 een ondergrondse bioscoop en 42 winkels.
Tijdens de bouw van deze passage hebben meerdere gebouwen het veld moeten ruimen. De monumentale gevel van Grote Markt 11 is wel gespaard gebleven. En met de meest recente renovatie gelukkig ook weer in ere hersteld.
WIST JE DAT…
De Grote Markt 11 was ook het woonhuis van de bekende Nederlandse dichter, taalkundige, geschiedkundige en advocaat Willem Bilderdijk (1756-1831). De gevierde dichter is er ook gestorven en ligt begraven in de Sint-Bavokerk.
TIP: De Brinkmannpassage heeft een paar jaar leeg gestaan, maar is recent weer helemaal verbouwd. In maart 2018 opende hier één van de grootste vestigingen van kledingketen The Sting. Er kan dus weer gewinkeld worden in de oude Brinkmannpassage!
WANDELROUTE:
Aan de westkant van de Grote Markt vind je op nummer 2 het eeuwenoude Stadhuis van Haarlem. De toegangspoort zit aan de linkerkant, op de hoek van de Grote Markt en de Koningsstraat.
HET STADHUIS
Adres: Grote Markt 2
In de dertiende eeuw was het stadhuis van Haarlem het jachtslot van graaf Floris V. Een eeuw later werd het door een brand verwoest. In 1370 is op deze plek het stadhuis opgericht.
Het gebouw is een samenvoeging van het stadhuis en het Jacobijnenklooster. Als je er recht voor staat, zie je aan de rechterkant een uitbouw op vier pilaren. Dat was de vierschaar waar vroeger recht werd gesproken. Tot de 19e eeuw stond hier ook een houten schavot.
Tussen 1622-1630 is door de stadsarchitect Lieven de Key, aan de kant van de Zijlstraat, een nieuwe vleugel in Hollandse renaissancestijl gebouwd. In de jaren daarna is de gevel in classicistische stijl vernieuwd.
WIST JE DAT…
In de tijd dat op het stadhuis ook recht werd gesproken, hadden de beulen van de Haarlemse rechtbank een reputatie die ver voorbij de stadsgrenzen reikte. De Haarlemse beul werd zelfs tegen betaling verhuurd aan andere steden.
Het gezegde ‘zo brutaal als de beul van Haarlem’ wordt tot op de dag van vandaag nog steeds gebruikt om brutale mensen aan te duiden.
TIP: Tot op de dag van vandaag werkt het stadsbestuur in het eeuwenoude stadhuis. In de hallen van de refter (grenzend aan de binnentuin) zijn wisselende kunstexposities gratis te bezichtigen.
WANDELROUTE:
West van het stadhuis loopt de Zijlstraat. Ga vanaf de Grote Markt richting het westen en sla de Zijlstraat in. De Zijlstraat is één van de 7 Gouden Straatjes van Haarlem. Na 300 meter sla je rechtsaf de Witte Herenstraat in. De Lutherse Kerk zit na 90 meter aan je linkerhand.
LUTHERSE KERK
Adres: Witte Herenstraat 22, 2011 NV Haarlem
“De Lutherse kerk is vast niet oud”, zegt een toerist die door de Witte Herenstraat wandelt. Deze argeloze voorbijganger is op het verkeerde been gezet door de uit 1896 daterende voorgevel. Alleen het gebouw er achter is veel ouder: het is zelfs één van de oudste schuilkerken van ons land!
De eerste steen is gelegd op 11 februari 1614. Bovenop de oude fundamenten van de kapel van het klooster der Witte Heeren. Op 9 februari 1615 was de kerk voltooid en klaar voor gebruik.
WIST JE DAT…
Het orgel van de Lutherse kerk te Haarlem is het enige Strobel-orgel wat Nederland nog rijk is. Overgebleven delen van het Strobel-orgel van de Bakenesserkerk in Haarlem zijn gebruikt voor de reconstructie van dit orgel.
WANDELROUTE:
Loop vanaf de Lutherse kerk terug in de richting van de Zijlstraat en ga rechts. Op de hoek van de Zijlstraat/Zijlvest zit het Wapen van Bloemendaal. Sla linksaf langs het café en ga na 120 meter weer links naar de Raaks. Dan rechtsaf de Jacobstraat in. De Jacobstraat komt uit op het Hortusplein: je staat nu midden in het (nieuwe) Raaksgebied.
TIP: Als je door de Zijlstraat naar het westen loopt, zit op de hoek van de Zijlstraat/Zijlvest Het Wapen van Bloemendaal. Ooit begonnen als restaurant en sinds 1875 een café. Binnen zijn prachtige muurschilderingen te zien. Pas in 1988 werden ze ontdekt achter zeven lagen behang. De schilderijen zijn gemaakt rond 1900 en laten Haarlems trots zien: de Amsterdamse Poort, Brouwersvaart en de Molen De Adriaen. De reclames zijn van de Haarlemse bedrijven als A. Keur, groothandel in zand- en bouwmaterialen en distillateur H. van der Meer. De muurschilderingen zijn vakkundig gerestaureerd en alle dagen te bewonderen.
RAAKSGEBIED
Adres: Hortusplein, 2011 XT Haarlem
Tegenover Het Wapen van Bloemendaal zie je het Haarlemse poppodium de Patronaat. Het Patronaat is 1 van de 10 poppodia die Nederland rijk is. En niet alleen de line-up van de Patronaat is speciaal. Het pand zelf trekt ook heel wat aandacht. Het bijzondere gebouw is ontworpen door architect Paul Diederen van het bureau Diederendirrix Architecten.
Het Raaksgebied is relatief nieuw, maar daardoor niet minder bijzonder. Het bestaat onder andere uit het nieuwe stadskantoor, een Pathe Bioscoop, supermarkt, ijssalon, verschillende restaurants, parkeergarage, hotel, 40 vintage winkels onder 1 dak en de prachtige gerestaureerde Jopenkerk. Met Jopen is de eeuwenoude Haarlemse bierbrouw-traditie weer in ere hersteld.
WIST JE DAT…
Bij de Jopenkerk kom je niet om te bidden. Het voormalige godshuis in het levendige centrum van Haarlem is omgetoverd tot moderne stadsbrouwerij, grand café en restaurant. Onder het genot van een borrel of diner kunnen bezoekers het brouwproces met eigen ogen aanschouwen.
WANDELROUTE:
Vanaf het Hortusplein loop je de Drossestraat in. Ga 200 meter rechtdoor tot aan de Gedempte Oude Gracht en steek de straat over. Op de hoek van de Gedempte Oude Gracht en de Jacobijnenstraat zit de bijzondere boekhandel H. de Vries. Ga rechts en loop de Gedempte Oude Gracht af richting het zuiden. De Wilhelminakerk zit na 60 meter aan je linkerhand.
WILHELMINAKERK
Adres: Gedempte Oude Gracht 61, 2011 GM Haarlem
De Wilhelminakerk is gezichtsbepalend voor het gedeelte van de Gedempte Oude Gracht tussen het Verwulft en de Raaks. Bovendien betreft het – voor Protestants Haarlem – historische grond.
De kerk is vlak na de Eerste Wereldoorlog gebouwd en heeft voor Nederlandse begrippen een relatief jonge geschiedenis. Op 31 augustus 1921 (Koninginnedag) is de kerk in gebruik genomen.
“Waartoe ben ik nog toren, ik heb niet eens een klok”. Dat staat onder een oud spotplaatje van een droevig kijkende Wilhelminakerk. Hier kwam bij het 60-jarig jubileum een einde aan. Toen kreeg de kerk eindelijk drie nieuwe klokken én een nieuwe haan.
WIST JE DAT…
Tijdens de Tweede Wereldoorlog had de kerk geen naam omdat de naam van de toenmalige Nederlandse koningin Wilhelmina niet mocht worden gebruikt. Mensen hadden het toen over de “puntje-puntje-kerk”.
TIP: Op de route van het Raaksgebied naar de Wilhelminakerk zit H. De Vries Boeken. De houten balken, opengewerkte plafonds en ruw metselwerk maken in één keer duidelijk dat het pand van de boekhandel al even meegaat.Sterker nog, H. De Vries Boeken beslaat 5 winkelpanden en binnen is het oudste brok muur van Haarlem te vinden. De boekhandel heeft een mooie ingerichte binnentuin en ruime leestafels. 7 dagen per week open.
WANDELROUTE:
Vanaf de Wilhelminakerk loop je verder de Gedempte Oude Gracht af in zuidelijke richting. Zo loop je recht op het bijzondere gebouw af. Drogist van der Pigge zit op de hoek van de Gierstraat.
VROOM & DREESMAN | HUDSONS BAY
Adres: Grote Houtstraat 70, 2011 SR Haarlem
In dit bijzondere gebouw huist sinds kort een Hudson’s Bay. Maar jarenlang was dit het onderkomen van één van de grootste Nederlandse warenhuizen: Vroom & Dreesman.
Als de zwagers Vroom en Dreesmann in Haarlem willen uitbreiden, kopen ze maar liefst 22 winkelpanden op. Zo weten ze op deze plek hun warenhuis te laten verrijzen. Alleen 1 koppige drogist weigerde stug zijn winkel te verkopen.
Anton van der Pigge, eigenaar van de drogisterij aan de Gierstraat wilde van geen wijken weten. Hij moet gedacht hebben “Als de plek goed is voor V&D, dan is het goed voor mijn zaak.” Toen is de V&D om het 18e eeuws pand heen gebouwd.
In 1934 gaat de V&D open als ‘een meesterwerk van architectuur op winkelgebied’. Het Nederlandse grootwarenhuis blijft meer dan 80 jaar actief. Recent heeft Hudson’s Bay hier een nieuwe vestiging geopend. Van der Pigge bestaat nog steeds.
WIST JE DAT…
Het eerste ontwerp van architect Jan Kuijt werd door de gemeente Haarlem afgewezen: ze vonden het gebouw te hoog. De schoonheidscommissie wilde zeker maken dat er nog voldoende licht in de straten kon komen, dus de hoogste verdieping moest ‘inspringen’. Architect Kuijt werd gesommeerd een tweede ontwerp maken.
TIP: Al sinds 1849 halen Haarlemmers hun natuurgeneesmiddelen bij Van der Pigge. De huidige zaak heeft nog steeds het oorspronkelijke winkelinterieur dat bij de oprichting is gemaakt. Je vindt er onder meer gapers, oude vijzels, trechters, geijkte maatbekers en vooral veel stopflessen en houten tonnetjes. Een echte duik terug in de tijd. Maandag t/m zaterdag open.
WANDELROUTE:
Loop vanaf de V&D de Gierstraat in. Sla na 140 m rechtsaf de Breestraat in. De Breestraat leidt naar een vijfsprong. Deze wijk heet dan ook heel toepasselijk de Vijfhoek. Sla linksaf naar de Lang Raamstraat en rechts naar de Doelstraat.
Loop rechtdoor tot het water en ga dan links de Oranjekade op. Je passeert nu de Stadsschouwburg aan de achterkant. Tevens de nieuwbouwkant. Steek de Leidsebrug over en ga linksaf de Leidsevaart op. Na 200 m zit de kathedraal aan je rechterhand.
KATHEDRALE BASILIEK SINT BAVO
Adres: Leidsevaart 146, 2014 HE Haarlem
Loop door de wijk de Vijfhoek, via de Stadsschouwburg naar de Kathedrale Basiliek Sint Bavo.
Vroeger niet, maar inmiddels is de Vijfhoek één van de meest populaire buurten van Haarlem. Met haar nauwe straatjes, kinderkopjes en vaak kleurrijke bloemen heeft de Vijfhoek wel wat weg van een pittoresk dorp midden in de stad.
TIP: De Breestraat, Lange Bogaardstraat, Drapenierstraat, Wolstraat en Lange Raamstraat komen alle 5 bij elkaar. Precies in het midden van de vijfsprong zit de populaire buurtkroeg Café de Vijfhoek. Fijne service en goede producten in een ongedwongen huiskamer sfeer.
WIST JE DAT…
De Vijfhoek had jarenlang een hele slechte reputatie. Het was een arbeidersbuurt en industriegebied. Er waren leerlooierijen, bierbrouwerijen, weverijen en blekerijen gevestigd. En ook ‘dames van lichte zeden’ ontbraken niet.
De wijk had een slechte reputatie, maar inmiddels is het één van de meest gewilde buurten van Haarlem. De buurt veranderde langzaam van “de plek waar je niet mocht komen” tot “schattig pittoresk dorpje midden in de grote stad”.
In 1895 gaat de eerste paal van de imposante Basiliek de grond in. In de jaren daarna worden het dwarsschip, de koepel, het schip met zijbeuken en de torens tot aan het dak van de kerk gebouwd.
In 1930 werden de torens afgemaakt en was de kathedraal een feit. Recent heeft er weer een grondige renovatie plaatsgevonden. De Basiliek heeft meer dan 6 jaar in de steigers gestaan en het resultaat mag er zijn!
WIST JE DAT…
De Kathedrale Basiliek Sint Bavo kan van dinsdag t/m zaterdag bezocht worden tegen een kleine vergoeding (inclusief audio tour). Kleine kinderen zijn gratis, oudere kinderen betalen 1 euro.
TIP: Naast de Schouwburg, vlakbij de Leidse Brug, staat het hele jaar door de drukbezochte kraam van Willy’s Vis. Naast broodjes paling en gebakken kibbeling verkopen ze ook heerlijke Hollandse haring. Eet ze zoals de Nederlanders het doen: vers, rauw en met uitjes!
WANDELROUTE:
Loop vanaf de Kathedrale Basiliek Sint Bavo terug naar de Leidsbrug en steek over. De Leidsebrug gaat over in de Raamvest. Na 280 meter ga je links naar de Oude Raamstraat. Sla rechtsaf naar de Nieuwe Raamstraat. Deze straat wordt het Nieuwe Kerksplein.
Voor de kerk ga je linksaf om op het Nieuwe Kerksplein te blijven. Vervolg je weg naar de Lang Annastraat en sla dan recht de Doelstraat in. De Doelstraat komt uit op de Grote Houtstraat.
Om bij de Proveniershof te komen sla je op de Grote Houtstraat rechtsaf. De toegangspoort zit direct aan je rechterhand op nummer 144.
Voor het Frans Halsmuseum ga je linksaf naar de Grote Houtstraat. Dan rechts de Cornelisstraat in. En weer rechts naar Klein Heiligland. Dan links naar Nieuw Heiligland en rechts naar Groot Heiligland. Op nummer 62 zit het Frans Hals Museum.
FRANS HALS MUSEUM
Adres: Groot Heiligland 62, 2011 ES Haarlem
Het Frans Hals Museum was oorspronkelijk een Oudemannenhuis uit het begin van de 17e eeuw. Het werd destijds zo mooi gevonden dat men schreef: “Het Oldemannenhuys schijnt veel eerder een Paleis van een Prince.”
Op 1 februari 1609 betrokken de eerste oude mannen het gebouw. 200 jaar later werd het gebouw een weeshuis en de oude mannen verhuisden naar het Proveniershuis aan de Grote Houtstraat.
Toen de gemeente het pand weer terugkocht van de Nederlandse Hervormde Kerk, brachten ze daar de stedelijke kunstcollectie onder. Op 14 mei 1913 werd het huis in gebruik genomen als museum. Het museum ligt rondom een binnentuin, die in dezelfde stijl is aangelegd.
TIP: Op Groot Heiligland 47, in dezelfde straat als het Frans hals Museum, huist het Museum Haarlem. De Geschiedenis van Haarlem is hun vaste tentoonstelling.
WIST JE DAT…
Om de bouw van Het Oudemannenhuis te financieren werd een feest en loterij georganiseerd. De totale opbrengst was 55.000 gulden (25.000 euro). In 1607-1611 was dat genoeg voor de bouw.
TIP: Het Proveniershof is anders dan de kleine hofjes in Haarlem. De woningen van het Proveniershof waren geen vorm van liefdadigheid, maar bestemd voor de rijken. Zij betaalde fors om daar op latere leeftijd te kunnen wonen. Het Proveniershof is gratis te bezoeken.
WINTERTIP: Tegenover de Proveniershof staat in de wintermaanden een oerhollandse ‘Oliebollenkraam’. Waar ze typische Hollandse lekkernijen verkopen als appelflappen, krentenbollen en oliebollen. Dat zijn gefrituurde deegbollen met poedersuiker. Traditioneel gegeten op oudejaarsavond.
KERSTTIP: Deze wandelroute loopt via het Nieuwe Kerksplein. Op 24 december vindt hier (en op de Grote Markt) traditiegetrouw de drukbezochte (gratis) kerstsamenzang plaats.
WANDELROUTE
Loop vanaf het Frans Hals Museum op Groot Heiligland richting Nieuw Heiligland. Ga rechtdoor de Schaggelstraat in en rechtdoor de Warmoestraat in. De Schaggelstraat en de Warmoestraat zijn 2 van de 7 Gouden Straatjes van Haarlem.
Na 200 meter sla je rechtsaf de Anegang in. Weer links de Lange Veerstraat in en dan direct rechts naar de Korte Veerstraat. Ga links naar het Spaarne. Na 300 meter zit op de hoek van de Damstraat en het Spaarne de Waag.
DE WAAG
Adres: Damstraat 29, 2011 HA Haarlem
Rond 1597 is De Waag onder leiding van de Haarlemse stadsarchitect Lieven de Key gebouwd als gemeentelijk handels- en accijnskantoor. Op de begane grond in de Waag werden in de waaghal goederen gewogen. Afhankelijke van het gewicht werd er belasting over geheven.
De gevel van De Waag is opgetrokken uit natuursteen. Dit is zeldzaam in Nederland omdat het vroeger heel kostbaar was om natuursteen te vervoeren. De locatie van het gebouw was tactisch gekozen omdat schepen aan het Spaarne konden aanmeren om hun handelswaar te lossen.
WIST JE DAT…
Sinds 1821 is op de bovenverdieping de kunstenaarsvereniging KZOD ‘Kunst zij ons doel’ gevestigd. Grootheden als Pete Seeger, Joan Baez en Simon en Garfunkel hebben hier opgetreden.
TIP: Tegenwoordig is in De Waag het café restaurant Taverne de Waag gevestigd. Er wordt bovendien veel georganiseerd op het gebied van live muziek, poëzie en filosofie. Eten kun je er vanaf 12,50 euro.
WANDELROUTE
Loop vanaf de Waag enkele deuren door richting het noorden naar het Teylersmuseum.
TEYLERSMUSEUM
Adres: Spaarne 16, 2011 CH Haarlem
Het Teylersmuseum is het eerste en oudste museum van Nederland. Het museum is vernoemd naar Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778), een rijke Haarlemse zijdefabrikant en bankier. Als aanhanger van de Verlichting had Pieter Teyler grote belangstelling voor kunst en wetenschap. Hij liet zijn collectie en vermogen na aan de Teylers Stichting, die tot doel had de bevordering van kunst en wetenschap.
Het Teylers Museum is gebouwd in 1780 naar ontwerp van Leendert Viervant. De Spaarnegevel is van de Weense architect Chr. Ulrich. De rijk gedecoreerde gevel aan het Spaarne illustreert het van rijkswege beschermde stadsgezicht van Haarlem. Het iconische gebouw is dan ook een favoriet van veel Haarlemmers.
WIST JE DAT…
In het testament van Pieter Teyler werd niet gesproken over een museum. Dit plan werd bedacht door de vijf vrienden die als executeurs-testamentair optraden.
Het Teyler was het eerste museum in Nederland. Het museum kreeg een museumdirecteur, die de belangrijke taak kreeg om wetenschappelijke voorwerpen te verzamelen en een conservator die schilderijen aankocht en voor het onderhoud daarvan zorgde.
TIP: Het Teylers Museum heeft vaak mooie voorstellingen. Nu hebben ze een oude droom gerealiseerd: de eerste grote Nederlandse tentoonstelling van echte tekeningen van Da Vinci. Leonardo’s werk is verspreid over musea over de hele wereld en het is niet gemakkelijk om het in bruikleen te krijgen. De tentoonstelling vindt plaats van 5 oktober 2018 t/m 6 januari 2019. Je kan hier kaartjes bestellen voor deze bijzondere tentoonstelling van Da Vinci.
WANDELROUTE:
Loop vanaf het Teylersmuseum naar de Gravenstenenbrug. Steek de brug over en sla rechtsaf het Korte Spaarne op. Dan linksaf de Spaarnwoudestraat in. Je loopt recht op de poort af.
AMSTERDAMSE POORT
Adres: Amsterdamse Poort, 2011 BS Haarlem
De naam van de poort verklapt het al een beetje: via deze poort verliet je Haarlem als je naar Amsterdam wilde reizen. Drie uur later kwam je dan aan bij de Haarlemmerpoort op het Haarlemmerplein in Amsterdam.
De Amsterdamse Poort, gebouwd in 1355, is de enige van de 12 stadspoorten die nog staat. Hij is gebouwd bij de eerste vergroting van de stad, toen een deel over het Spaarne binnen de wallen werd getrokken.
In 1865 wilde het stadsbestuur de middeleeuwse poort slopen voor de bouw van een nieuwe brug. De poort was in slechte staat en stond in de weg voor de nieuwe brug. Maar omdat de stad te weinig geld had besloten ze alleen meest noodzakelijke te renoveren. 120 jaar later, in 1985, kreeg de Amsterdamse Poort uiteindelijk haar welverdiende renovatie.
TIP: Het interieur van de Amsterdamse Poort kan helaas niet worden bezichtigd. Je kan wel (gratis) onder de poort doorlopen en de brug oversteken.
WIST JE DAT…
Volgens de overlevering zou Kenau Simonsdochter Hasselaer tijden de Tachtigjarige Oorlog op de walmuren van de Amsterdamse Poort hebben gestaan om de Spaanse aanval af te slaan. De poort zou hierdoor de oorlog zonder al te veel schade hebben doorstaan.
WANDELROUTE:
Loop vanaf de Amsterdamse Poort de Melkboersteeg in. Dan rechts de Houtmarkt op. De Houtmarkt gaat over in de Korte Dijk en de Blekersvaart. Sla de eerste links naar de Scheepsmakersdijk. Deze straat komt uit bij de Molen de Adriaan.
MOLEN DE ADRIAAN
Adres: Papentorenvest 1A, 2011 AV Haarlem
In 1778 krijgt Adriaan de Boois toestemming om een windmolen te bouwen. Hij zet zijn industriemolen op dichtbij het centrum van de stad. Hierdoor steken de wieken hoog boven het Spaarne uit en vangen ze ieder zuchtje wind.
Op 23 april 1932 kijken duizenden Haarlemmers machteloos toe als de molen in vlammen opgaat. Alle Haarlemmers willen de molen terug, maar door de crisisjaren lukt dat niet. Gelukkig blijven een aantal verenigingen zich inzetten. En precies 70 jaar na de brand wordt de nieuwe Adriaan feestelijk heropend!
WIST JE DAT…
In 1963 wordt de gemeente Haarlem eigenaar van de grond waarop de molen heeft gestaan en neemt ook een herbouwplicht op zich. Maar die belofte wordt in de jaren daarna vergeten. Dan wordt in 1991 de Stichting Molen De Adriaan opgericht en een paar jaar later ontdekt de slimme voorzitter in oude archiefstukken het stuk over de herbouwplicht.
TIP: Molen de Adriaan geeft ook hartstikke leuke rondleidingen. En na afloop kun je heerlijk eten in het restaurant Zuidam naast de Molen.
WANDELROUTE:
Loop vanaf de Molen de Adriaan richting de Catharijnenbrug. Steek de brug over en ga links de Koude Horn op. Dan rechtsaf de Valkestraat in tot aan de Bakenesserkerk aan de Bakenesserstraat. Ga rechts en direct weer links de Vrouwestraat in. Bij de Bakenessergracht sla je rechtsaf. De Haerlemse Brood- en Meelfrabriek zit op nummer 71.
HAERLEMSE BROOD EN MEELFABRIEK
Adres: Bakenessergracht 71, 2011 JT Haarlem
Op 4 mei 1866 richtten twee vennoten de Haarlemsche Brood- en Meelfabriek op. Tien jaar later werd een gloednieuw fabrieksgebouw opgetrokken aan de Bakenessergracht. De productie schoot omhoog en de Haarlemsche Brood- en Meelfabriek mocht al snel het predikaat ‘Koninklijke’ voor zijn naam zetten.
Het hoge gebouw deed jarenlang dienst als graan- en meelpakhuis. Inclusief eigen maalderij. De bakkerij zelf bevond zich in een laag gebouw achter het pand. In 1990 is het pand verbouwd tot luxe appartementen en 9 jaar later uitgeroepen tot Rijksmonument.
De voormalige brood- en meelfabriek is nog de enige resterende fabriek van dit type in Nederland.
WIST JE DAT…
Het brood werd gebakken in een speciaal soort hetelucht ovens. Het transport van graan en meel ging door een systeem van hijsinstallaties en Jacobsladders. In het begin werden ze aangedreven door stoommachines. Later door elektriciteit.
WIST JE DAT…
In 1890 produceerde De Haarlemsche Brood- en Meelfabriek jaarlijks 3 miljoen kilo brood.
WANDELROUTE:
Loop vanaf de Haerlemse Meel-en Broodfabriek de Bakenessergracht af richting het noorden. Ga aan het eind van de Bakenessergracht links de Korte Jansbrug over en loop de Korte Janstraat uit. Ga rechtsaf op de Janstraat en loop de straat uit naar het Centraal Station.
HAARLEM CENTRAAL STATION
Adres: Stationsplein 11 L, 2011 LR Haarlem
Het station van Haarlem is het enige Nederlandse station dat is gebouwd in Jugendstil-stijl of Jugendstil. Het gebouw is versierd met tegels, glas-in-lood, houtsnijwerk en siersmeedijzer.
De oorspronkelijke wachtruimtes voor de eerste, tweede en derde klas staan nog steeds op het perron. Wie in Haarlem de trein mist kan rondslenteren om alle bijzondere aspecten van het gebouw te ontdekken.
WIST JE DAT…
Het originele seinhuis bevindt zich nog steeds midden op het platform. Vanaf daar kon de station meester alle inkomende en uitgaande treinen goed in de gaten houden.
WIST JE DAT…
In 1963 wordt de gemeente Haarlem eigenaar van de grond waarop de molen heeft gestaan en neemt ook een herbouwplicht op zich. Maar die belofte wordt in de jaren daarna vergeten. Dan wordt in 1991 de Stichting Molen De Adriaan opgericht en een paar jaar later ontdekt de slimme voorzitter in oude archiefstukken het stuk over de herbouwplicht.